NIESAMOWITE PRZYGODY DZIESIĘCIU SKARPETEK (CZTERECH PRAWYCH I SZEŚCIU LEWYCH) JUSTYNY BEDNAREK - przygoda krzepi!

     Dziś Dzień Dziecka. A zatem ostatnie olśnienia - brylantowe książki, które z radością włoży się dzieciom w ręce. Ale zanim będzie sedno - obowiązkowa porcja narzekań.
     Zbombardowana wtórnością, napisałam elaborat o znikaniu tekstów świetnych na rzecz gorszych, zapożyczonych u tych oryginalnych i o degenerowaniu się literatury popularnej, ale rozwiał mi się jak mandala - i dobrze. Było to po niedawnej, drugiej w życiu, lekturze Ziemiomorza. Pewnie wiecie, jak bardzo Rowling zadłużona jest literacko u le Guin. Ale czy wiecie, że pytana o inspiracje, nie przyznała się, że czerpała z Ziemiomorza? Tylko bardzo nieoczytanego krytyka zachwyci oryginalność Harry'ego Pottera. Nic w tym złego z punktu widzenia użytkownika książek - jak mówi David Mitchell, złodziejstwo w literaturze jest powszechne i nosi nazwę inspiracji - jeśli dzieło następne przewyższa oryginał, albo przynajmniej mu dorównuje. Jak Salman Rushdie mówi Lawrencem Sternem, to nie złodziejstwo, tylko ukłon i nowa jakość, rozkoszna rozmowa z klasyką. Ale co przygotuje młodych czytelników do rozczytania intertekstualności będącej czymś więcej niż kalką stylu czy wariacjami na temat nazw własnych*?

    Zaczęłam z wysokiego ce i smętnie, a post będzie radosny, bo trafiła mi się książka, która mnie rozpromieniła. Trochę o inspiracjach jednak będzie, bo Grzegorz Kasdepke rekomenduje Niesamowite przygody dziesięciu skarpetek (czterech prawych i sześciu lewych) Justyny Bednarek wspominając o Niedoparkach**. Nie do końca lubię tę marketingową praktykę sugerowania na okładce w czyim stylu pisarz pisze i komu ma się to spodobać. Najczęściej bywa to karzełek na barkach olbrzyma... choć na szczęście nie tym razem.
     Taka klamra narracyjna: pewnej rodzinie giną skarpety. Do pralki wchodzą dwie, a często wychodzi jedna. Przez lata uzbierał się wór osieroconych i co ważniejsze, bezużytecznych skarpetek - rodzina ma dość. Wezwany hydraulik odkrywa pod pralką dziurę. To tamtędy pierzchają w świat. Bo one, proszę państwa, żyją. I czasem, jedwabni arystokraci, angorowe przytulaski, granatowi liderzy, bure przeciętniaki, mają dość tłamszenia w koszu na brudy albo maszerowania tam, gdzie chce nosiciel. Zwiewają z fasonem i zaczynają drugie życie, niezgodne z przeznaczeniem producenta, zgodne z wewnętrzną, hmmmm, prawdą: 
- pierwsza zostaje gwiazdą seriali, wiedzie życie ciekawe i nieco rozpustne.
- druga będzie mamą osieroconych myszątek
- trzecia zostaje politykiem i zmienia świat
- czwarta ociepla nogę bezdomnego, w istocie będącego...
- piąta, gryząca i wojownicza ratuje...
I zaprawdę każda kolejna opowieść jest pomysłowa i odmienna w nastroju od pozostałych. Ze dwie były słabsze (ta o czarnej celebrytce i polityku), reszta świetna.
     Zachwyciła mnie gawędziarska brawura tych historyjek, olśniła zwięzłość. Justyna Bednarek umie skonstruować kawałek gęsty od emocji, nasycony humorem, w którym dzieje się wiele, a który od tego bogactwa nie traci klarowności. Ile tu taktu! Gdy zaczynamy współczuć choremu dziecku, nie wpadamy w klajster sentymentalizmu. Nostalgia, choć niewątpliwie błyska, nie przytłacza. Czytałam, dziwując się poszczególnym zdaniom - jaka piękna, sensowna polszczyzna, która ma odpowiedni do wieku stopień przejrzystości, bawi, a nie zamęcza aluzjami. Które to aluzje do kultury masowej i pop-życia, do trendów nowoczesności oczywiście gdzieś tam się snują, i z bardzo rzadka tylko drażnią.
     I coś jeszcze: umiejętne przemycanie wartości. Bo jeśli weźmiemy pod uwagę role, które zaczynają pełnić skarpetki, dostrzeżemy, że choć wybierają wolność od rutyny i nudy, wcale nie migają się od odpowiedzialności. Przeciwnie - podjęta rola jest tym chętniej pełniona, że z wełnianego serca wybrana. Nawet gdy oznacza powrót do łazienki i w konsekwencji na stopy innego dziecka. Przypomina się stwierdzenie I.B. Singera o literaturze dla dzieci, która stara się mówić o wartościach dyskretnie, nie przyginając karku odbiorcy, zostawiając mu wolność interpretacji i wyboru - jeśli skorzysta on tylko z przygody... też pięknie! To ten rodzaj wolności, którego sobie jako dorośli czytelnicy bardzo życzymy.
     Jeśli zaś chodzi o wizualną stronę książki, to zajął się nią Daniel de Latour. Którego coraz bardziej cenię za styl nawiązujący figlarnością lapidarnej kreski do Lengrena czy Pokory, a także za antyładną paletę kolorów. Na każdą skarpetę znalazł zwięzły i zabawny pomysł. Podobnie, jak na strony, które w całości sobie zagarnia, wykorzystując, jak to się ładnie mówi, architekturę książki. Mam poczucie lekkiego przeładowania, niemniej wiele pomysłów fajnych, a całość dowcipna:

Minusem jest okładka: rogi zaokrąglone, ale też kolorowe oraz lakierowane, grzbiet imitujący fakturę, logo wydawcy wciśnięte, bo miejsca mało zostało.
      Co tu dużo gadać - mimo drobnych minusów książka, która krzepi!

Psssst! Nasza brygada zobowiązuje się w najbliższym czasie wyrobić pięćset procent normy i napisać trzy recenzje: Rozbójników z Kardamonu Thorbjorna Egnera z Dwóch Sióstr i Legendy o Sally Jones Jakoba Wegeliusa z Zakamarków, a także Dawniej czyli drzewiej Małgorzaty Strzałkowskiej z Bajki. 
     
     

     
    

* garsteczka refleksji jeszcze, po rozmowach z rodzicami dzieci w różnym wieku:
- znany i bardzo dobry autor książek dla dzieci grzmiący na spotkaniu poświęconemu kanonowi lektur, że przecież Pan Tadeusz jest piękny i fajny, że najlepiej karmić dzieci Trylogią!
 - studentom mającym w przyszłości uczyć dzieci polskiego łaskawie zezwala się na użytkowanie popkultury. Na Tolkiena, na le Guin. Jak daleko od tego jest rynek i czytelnicze preferencje! Mało tego, że fajne książki dziadków nie są fajnymi książkami wnuków*. Bywa, że ulubione książki starszego rodzeństwa nie są przyswajalne dla dużo młodszych dzieciaków! Nudno i trudno - straszą słowa-upiory. Brak bazy książek wartościowych u nauczycieli - smętna mantra...
** zaś narzekania na brak oryginalności (które gdzieś tam na fb mignęły) uciąć można wspominając, że Niedoparki mają zacnych antenatów w postaci Pożyczalskich Mary Norton.