KSIĄŻKI ŚWIĄTECZNE I ZIMOWE

A potem pewnego ranka już jest. Jest. Stoi na środku w dużym pokoju, tym bez ławek. W ochronce jest dziwnie cicho, jakby w samym lesie. A ona wyciąga szeroko gałązki, wita się ze wszystkimi. Jeszcze nie ma na niej ozdób ani łańcuchów, ani świeczek. Jest taka jak w lesie. Wchodzi z nią cisza i jakaś wielka tajemnica. Dopiero potem wybucha radość i gwar. Pani pozwala wszystkim się wykrzyczeć, przywitać się z choinką.

                                                        

     Grudzień nastał. Dni nie mogą się wykokosić z nocnej ciemności, a my z łóżek. Czasem mgła podchodzi pod sam parapet, a lód na kałużach chrupie pod butami. W literaturze dla dzieci grudzień to jest piękne czekanie zwane adwentem, przeczucie radości i wreszcie sama radość. Dziś będzie coś nowego (do szukania w księgarniach) i coś starego (do szukania w bibliotekach i antykwariatach). Dla małych, większych i całkiem dorosłych. Do głośnego czytania całą rodziną (kto jest u Was lektorem?) i do intymnego czytania we dwoje albo w pojedynkę pod kocem. O cudach, które dzieją się właśnie w ostatnim miesiącu roku. 

      Do głośnego czytania całą rodziną polecam trzecią część cyklu Anne-Cath. Vestly 8+2 i pierwsze święta z Dwóch Sióstr. Tytułowe "8" to liczba dzieci z pewnej norweskiej rodziny, każde w innym wieku i każde z imieniem na "m". Vestly, genialna realistka, umie przekonać, że najbardziej frapujące przygody to te, które mogą przytrafić się każdemu z nas, codziennie. I każdy członek rodziny ma w tych książkach  swój własny kawałek historii. Moim faworytem jest mały Morten. Nadchodzi zima i domek pachnie drewnem na opał. Dzieci proszą właściciela lasu przy domu, by ofiarował im po drzewie w zamian za dzień pracy w gospodarstwie. Gdy Morten będzie szukał najmilszego drzewa w całym lesie, zgubi się, a wiewiórka ukradnie jego cieplutką czerwoną czapkę i wyścieli nią swoje zimowe legowisko. Podczas pracy w gospodarstwie uczuciowy malec przygarnie kilku ziemniaczanych przyjaciół. 

     Zbliżają się święta, każdy członek rodziny zaczyna się nagle tajemniczo zamykać na osobności. A kiedy nastanie Wigilia, przy choince zgromadzi się aż szesnaście szczęśliwych, bliskich sobie osób! Marta znajdzie migdał w świątecznej kaszy i zgodnie z tradycją będzie mogła wypowiedzieć życzenie. Czy marzenia muszą być wyłącznie materialne? Jak cudownie jest dążyć do ich spełnienia.

     Świat Vestly jest prosty i kojąco ciepły, pełen radości, która płynie z dobrego przeżywania codzienności. Na geograficznej mentalnej mapie leży blisko Bullerbyn.  Żadnego wprost wyrażonego "tak powinno się postępować", a przecież w całości jest to sugestywny i krzepiący przekaz o empatii i działaniach, które przynoszą owoce. Wraz z lekturą płynie do nas przekonanie, że ze wszystkim sobie poradzimy, jeśli będziemy cierpliwi, wyrozumiali i zadziałamy razem. (księgarnie, +/-5, ale dla starszego rodzeństwa jak najbardziej)

      Gang fałszywych Mikołajów. Historia nosy reniferom mrożąca, skądinąd wielce pouczająca. Autorstwa Niki Jaworowskiej Duchlińskiej z Widnokręgu. Ta książka aktywizująca to fantastycznie miłe zaskoczenie przed świętami! Po pierwsze - temat. Po drugie wykonanie. Po trzecie - ilość swobody zostawionej małemu twórcy! Jesteś, mały czytelniku, detektywem, który chwyta w dłoń ołówek i kredki i rysuje własną wersję wydarzeń z pewnej polany, na którą zajechał zaprzęg mikołajowych reniferów. Po świecie grasuje gang fałszywych Mikołajów, trzeba go zdemaskować i ukrócić jego niecne działania. Masz uroczo zabawny rymowany tekst, który podpowiada Ci to, co się dzieje. Sporządzasz portrety (pamięciowe) według wskazówek, uzupełniasz mapy i scenki, przemierzasz labirynt. Możesz planować, dorysowywać,  liczyć, kolorować. Masz jasne i pomysłowe polecenia, które nie nakazują, a sugerują. Prócz Mikołaja i sympatycznych reniferów pojawi się gajowy i postaci z baśni. Będzie zimowo-mikołajowo-detektywistyczno-ekologicznie. 

     Dowcipna kreska, bardzo oszczędnie dawkowana, zaledwie rozpoczyna dzieło i na pewno nie zagłuszy tego, co dziecko narysuje samo. Będzie ono współtwórcą, ilustratorem, dopisywaczem dalszego ciągu. Świetnie byłoby zobaczyć kilka tych książek autorsko obrobionych przez różne dziecięce ręce! (księgarnia, +/- 5 lat)

     Z tegoż Widnokręgu opowieść zeszłoroczna, ale bardzo ujmująca, a wówczas przeze mnie przegapiona. Nic to, książki to nie produkt o krótkim terminie przydatności do spożycia. O Mikołaju, który zgubił prezenty. Tekst Danuty Parlak ozdobiły proste, charakterne akwarele Joanny Bartosik. Historia niedługa, w sam raz do poczytania podczas czytelniczego posiedzenia z grupą pięciolatków w przedszkolu. Albo z zerówkowiczem, albo z pierwszoklasistą, a najlepiej w kilkoro, żeby docenić to, co się w niej dzieje "pomiędzy".

     Dzieci czekają na prezenty. Skrupulatnie przemyśliwują, czego sobie naprawdę życzą. Mikołaj analizuje ich listy i gromadzi podarunki. Niestety, gubi swój pękaty worek - ptasia plotka błyskawicznie przynosi tę wieść do uszu zainteresowanych, w tym małego Wojtka. Jest rozczarowanie, ale... szybko pojawia się chęć działania. Bo przecież każdy ma coś, co mógłby ofiarować komuś innemu, wystarczy wsłuchać się w czyjeś marzenia. 

     Opowieść jest bardzo dobrze skomponowana, toczy się płynnie, mnóstwo w niej trafnych mikroobserwacji i krzepiących, subtelnie dydaktycznych muśnięć. Ciepło, radość, delikatność, troska. I ta wzruszająca puenta! A ptaszki Joanny Bartosik, choć prościutkie, to rozczulają.  (księgarnia, biblioteka, znajomi, +/-5 lat)

     A teraz książka, za którą warto tęsknić i której warto szukać. Jako że nakład skończył się, trzeba będzie zapytać w bibliotece, zaktywizować książkowych znajomych, poszperać w drugim obiegu. Nieodmiennie do rodzinnego czytania polecam Niezwykłego Świętego Mikołaja - tekst i ilustracje Svena Nordqvista z wydawnictwa Media Rodzina. Od szóstego roku wzwyż, bo ta historia jest dłuższa od standardowych o Pettsonie i Findusie. I zapewniam - czytający rodzic będzie zachwycony. Świat Pettsona i Findusa wciąga. Zgryźliwy staruszek i szelmowski kot obchodzą święta. Życzeniem Findusa jest spotkanie z prawdziwym Mikołajem. Ale jak to zrobić, zastanawia się Pettson, skoro Mikołaja właściwie nie ma? Niezwykłości i piękna w tej opowieści tyle, że dałoby się nią obdzielić kilka przeciętnych książek! Genialne proporcje tekstu i obrazu. 

     Więcej dowiecie się z wielce szanownego Rymsa, w którym moja (entuzjastyczna) recenzja książki. (biblioteka, znajomi, drugi obieg, +/-7 lat)

     Jeśli w waszym domu jest ktoś, kto do Mikołaja ma stosunek albo życzliwy, albo zdystansowany i będzie gotów na pełną napięcia opowieść trwającą przez kilka wieczorów, zafundujcie sobie Chłopca zwanego Gwiazdką Matta Haiga. Haig nieźle "robi magię" słowami. Na początku jest biednie, smutno i źle, ale  tajemnica gęstnieje z chwili na chwilę. A czasami jest śmiesznie i groteskowo.

     Mały Mikołaj mieszka z ojcem-drwalem w lesie. Jest ubogi, nieczęsto jada do syta, a jedyną jego zabawką jest niesamowicie brzydka lalka z rzepy. Pewnego dnia ojciec wyrusza na wyprawę zostawiając go pod opieką upiornej ciotki, a gdy długo nie wraca, Mikołaj rusza za nim. Brnie przez zimowy las najpierw sam, później na grzbiecie uratowanego renifera. A kiedy wyczerpany padnie w śnieg, cieniutki głosik szepnie zaklęcie Czarosnucia i Mikołaj zobaczy przed sobą...

     Baśniowa prostota tej historii to jasny przekaz o szczodrym i czystym sercu. Wartością jest plastyczna wyobraźnia Haiga, dzięki której "widzimy" to, o czym mówi pisarz. No i przyznam, że niektóre postaci, jak wróżkę mówiąca wyłącznie prawdę, czy renifera siusiającego z powietrza na myśliwych, musiała zrodzić dość psotna wyobraźnia!  (księgarnia +/-8)

    A jeśli macie w domu trzylatka-czterolatka i sześciolatka, którym czytacie podczas jednego posiedzenia, to wybierzcie evergreen: Boże Narodzenie w Bullerbyn Astrid Lindgren z ilustracjami Ilon Wikland. Młodsze wpadnie w realistyczne obrazy, starsze w opowieść. 

     Zauważcie, jak wspaniale samodzielne są dzieci u szwedzkiej pisarki! Bawią się bez nadzoru rodziców, wykonują proste prace w gospodarstwie tak, jak potrafią, są opiekuńcze wobec siebie, troskliwe wobec starszych. Prosta opowieść Lindgren czaruje realizmem. Znajdziemy tu dokarmianie ptaków zimą, zabawy na śniegu, wyprawę po choinkę i tejże ubieranie u niewidomego Dziadziusia, celebrowanie wigilijnej wieczerzy i nocną przejażdżkę saniami. A ilustracje? Ten tekst musiał sprawiać wielką przyjemność ilustratorce, stale zresztą współpracującej z Astrid. Zobaczcie, jaka nieidealna to idylla, z mąką rozsypaną na podłodze i zasmarkanymi z zimna nosami!  (księgarnia, biblioteka, znajomi, +/-3)

     

     A co dla starszej młodzieży i dorosłych? Pozostając w grudniowym nastroju: Bożonarodzeniowe opowieści od Zysk i s-ka. Subiektywny wybór tekstów, które tematem krążą w pobliżu zimy i świąt. Jest przejmujący Wańka Czechowa i nostalgiczny fragment Szczenięcych lat Wańkowicza, ten o adwencie, Wigilii i Bożym Narodzeniu w przedrewolucyjnych babcinych Nowotrzebach. Jest fantastyczne, wzruszające opowiadanie amerykańskiego prozaika O. Henry'ego Mirra, kadzidło i złoto mówiące o prezentach, jakie dało sobie młode, biedne małżeństwo. Jest zimowy fragment Małych kobietek. Gogol, Prus, Dąbrowska.  (księgarnia, zbiory własne ;) dorośli i młodzież, Wańkowicz - dzieci)

      A! Cytat na początku pochodzi z Wielkich małych rzeczy Anny Kamieńskiej,  książki, od której zaczęło się moje pisanie na Nieparyżu. Opowieść o małej Mariannie, której towarzyszymy w dorastaniu i niewesołym życiu rodzinnym, ucieszy dorosłych i skupionych, dziewięcioletnich-dziesięcioletnich wrażliwców, którzy lubią iść pod prąd literackiej wody. Realia mocno już niedziesiejsze, ale wspaniały, poetycki, a jednocześnie prosty język, genialny opis dziecięcych epifanii, psychologiczna wiarygodność, sprawiają, że historia Anny Kamieńskiej warta jest odnalezienia. Radość, która aż boli? Szkatułka z wspomnieniami-skarbami w której się chce zamknąć światełka, taniec w kręgu i smak jabłka-malinówki podarowany w przedszkolu? To dopiero są święta.